Tien tips voor de renovatie van monumenten

De gerenoveerde gebouwen zijn in een periode gebouwd, waarin de traditionele architectuur en stedenbouw langzaam werd ingeruild voor moderne begrippen. Een monument renoveren stelt je voor veel dilemma’s:

• Moet alles worden bewaard of teruggebracht naar hoe het ooit was?
• Mag je een monumentaal complex wel energetisch opwaarderen en esthetisch veranderen?
• Wat is eigenlijk de waarde van een monumentaal complex?
• En wat vinden de bewoners ervan?

Uit de ervaring met de de monumentale Bosleeuw kunnen we belangrijke lessen leren, die ervoor zorgen dat eenrenovatie de cultuurhistorische waarde van een monumentaal gebouw verhoogt. Hieronder 10 praktische tips:

Renovatietip 1. Leer de bewoners kennen

Het klinkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Bij de renovatie van woningbouw met grote culturele waarde wordt snel vergeten dat het geen te conserveren kunstwerken kunnen zijn. Contact met bewoners in een zeer vroeg stadium en het integreren van woonbehoeftes zijn van groot belang voor het slagen van de opgave.

Renovatietip 2. Denk aan iedereen die er iets van vindt

De een is het oude meuk. De ander kan lyrisch vertellen over de relevantie voor onze cultuur. Wees je bewust van de zeer uiteenlopende opvattingen. Probeer deze in het begin waardevrij in te nemen en een plek te geven in het proces. Niet alles kan worden opgelost, zeker niet als het tegenstrijdig is. Maar het kan soms waardevol zijn om een standpunt goed te hebben genoteerd en aangehoord, om er beargumenteerd mee om te kunnen gaan.

Renovatietip 3. Leer een nieuwe taal

Opgaven in de cultuurhistorische sfeer kennen hun eigen taal en begrippen. Let op wat je zegt, en probeer je in de terminologie te verdiepen. Als je restaureert, herstel je echt met originele materialen en details. Als je renoveert, vernieuw je een pand. Het lijkt een klein verschil, maar betekent veel voor proces, kosten en inzet als je het een of het ander doet.

Renovatietip 4. Wees niet bang voor geld

Renovatie van een monument klinkt als een geldverslindende operatie, dat hoeft het echter niet te zijn. Vooral woningbouw is over het algemeen seriematig. Daardoor kost het uitdenken van een specifieke oplossing geld en inzet, maar kan op de uitvoering door herhaling en repetitie juist bespaard worden. Schrik er dus niet bij voorbaat voor terug.

Renovatietip 5. Schat je pand op waarde

Wat is monumentale waarde eigenlijk? In eerste instantie gaat het meestal over een algemeen belang, dat individuen overstijgt en onze cultuur betreft. Dat maakt het lastig om de waarde in het hier en nu te zien. Maar bijna altijd geldt: als een monumentaal of waardevol pand in eer wordt hersteld, stijgt bij de gebruikers de perceptie op de kwaliteit en daarmee de verhuurbaarheid en dus ook de reële vastgoedwaarde.

Renovatietip 6. In de beperking toont zich de meester

Een pand wordt vaak cultuurhistorisch waardevol, omdat er in het verleden veel moeite en aandacht is besteedt aan ontwerp en uitvoering. Bij de renovatie proberen ontwerpers en ontwikkelaars er vaak een “eigentijds tintje” aan te geven. Doe dat niet. Kijk eerst, welke waarde in de originele opzet zit, voordat je nadenkt over nieuwe toevoegingen. Er zijn buitengewoon weinig voorbeelden te vinden waarbij een volgende generatie de toevoegingen weer weghaalde omdat ze er toch niet bij pasten.

Renovatietip 7. Zorg voor verbeelding

Omdat tip 6 zelden wordt behartigt, moeten we vaak eerst de zonden van eerdere renovaties ongedaan maken. Bij de Bosleeuw dekten kunststof kozijnen en met een ‘kleurenplan’ opgeknapte portieken een laag over de originele schoonheid. Zorg ervoor, dat je met iemand samenwerkt, die de originele waarde in tekeningen en beelden kan laten zien. Het is in woord en tekst niet voor te stellen. Iedereen moet het kunnen begrijpen, en dat gaat het beste als je ziet waar het over gaat.

Renovatietip 8. Werk met ervaren partners

Ook al denkt u dat wij nu voor eigen parochie prediken, dan is dit toch een serieuze waarschuwing: zorg ervoor, dat je met partijen werkt, die eerder met dit bijltje hebben gehakt. Wij hebben plannen moeten overnemen van architecten, die in geldverslindende processen concept op concept over panden hadden gegoten en er niet uitkwamen. En wij kennen de verhalen van nieuwbouwaannemers, die nu ineens ook allemaal de renovatiemarkt op willen. Niet doen, het is een vak, zorg dat je vakmensen erbij hebt, investeer in kwaliteit en je spaart enorm in de kosten.