Met de infraroodcamera door de stad | Klimaatadapwatte?!

Gebruik je zintuigen

Muggen zien de mogelijkheden van klimaatadaptatie glashelder. Zij zien infrarood, een warmtestraling die van objecten afkomt. Van gebouwen tot mensen en dat zie je duidelijk terug in de warmtefoto’s.

Klimaatadaptatie draait eigenlijk om het gebruik van je zintuigen. Zoals we dat als kind automatisch, instinctief deden. Wij nemen jullie mee met de muggenbril die infrarood heet en komen tot praktische oplossingsrichtingen die je in een voorontwerp al kan gebruiken voor een aantrekkelijke, gezonde en toekomstbestendige woonbuurt.

Tour de Infrarood door de stad

Na zo’n vijf infrarood-tour-etappes dwars door stad Groningen en ruim 250 warmtefoto’s later zien we veel hete en koele plekken. In het kort geldt: rood = heet en blauw = koud (met wit-rood als bovengrens, en zwart als ondergrens). Hoe heet het rode gebied in de foto is en hoe koud het blauwe gebied is, hangt af van de kleurenschaal in de legenda. De meeste warmtefoto’s zijn aan het einde van de middag gemaakt, de gebouwen hebben dus de tijd gehad om warmte op te nemen, warmteaccumulatie. Hieronder een kleine uitleg over hoe je warmtefoto’s leest. 

Linksboven | Precisiemeting: Hier zie je de actuele temperatuur, zoals die gemeten is. Het gaat om het middelpunt, het witte vizier in het midden van de foto.

Rechtsboven en onder | Legenda: Hier zie je de hoogst en laagst gemeten temperaturen in dit warmtebeeld. Dit verandert in elke afzonderlijke warmtefoto.

Winkelstraat | Effect van groen

Vismarkt, Groningen | maximale dagtemperatuur 28°C

De temperatuur van de bestrating die vol in de zon staat is opgelopen naar 44 °C. In de naastgelegen schaduw van de bomen is het 25-28 °C. Nog geen uitzonderlijk hete zomerdag en gelukkig is de bestratingskleur nog lichtgeheel en geen donker asfalt. Uiteindelijk is er wel een temperatuurverschil van meer dan 15 °C. Er ontstaat een soort microklimaat langs de boomstrook door de schaduw. Bomen en planten ‘zweten’ ook geleidelijk door een proces dat evapotranspiratie heet. Hierdoor biedt groen ook nog naast schaduw een extra verkoelend effect én gaat de waterverdamping minder snel dan in gebieden zonder groen.

Parkeerplaats | Effect van groen

Groningen | maximale dagtemperatuur 28°C

Bomen (en planten) zijn zeker niet alleen voor de sier. Eén boom kan voor even veel verkoeling zorgen als tien airco’s. Meer bomen in de gebouwde omgeving, vooral op open plekken met veel steen zorgen voor aanzienlijke verkoeling. Naast beschutting, zijn bomen en groen ook goed voor bijvoorbeeld wateroverlast en de gezondheid van de bodem en de mens. In de tweede warmtefoto zie je dat ook kleine, groene plekken aanzienlijk koeler zijn. De natuur de ruimte geven heeft dus positieve invloed op hittestress.

Gevels van woonhuizen | Effect van materiaalsoort en kleur

Martinikerkhof, Groningen | maximale dagtemperatuur 20°C

We zien twee gevels die vol in de zon staan. De witte gestucte gevel is 29°C. De rode bakstenen gevel ernaast is met 39°C tien graden warmer. Kleur is hier één van de grote factoren. Dat effect heet albedo. Donkere kleuren absorberen veel licht en dus ook hitte. Vooral asfalt is daarvan een bekende boosdoener. Maar ook zwarte dakpannen zorgen ervoor dat de hitte eenvoudig je huis in komt. Door het gebruik van lichtere kleuren in je ontwerp, vermijd je veel vasthoudende hitte. Er zijn zelfs speciale licht-reflecterende verfsoorten die 90-98% van inkomende stralingshitte reflecteren.

De 53°C in de legenda op de warmtefoto is de voordeur van het huis met de rode bakstenen. Deze niet geïsoleerde deur is een thermische brug, waardoor warmte (of kou) direct van buiten naar binnen kan. Zorg dus dat de deur ook beschut is of in ieder geval niet donker van kleur. 

Zijgevel van woonhuis | Effect van groen dak

Bessemoerstrook, Groningen | maximum dagtemperatuur 26°C

Mensen die een groen dak willen, vragen vaak of dit ook isoleert in de winter. Dat doet het zeker, maar helaas niet genoeg om een groot verschil te maken ten opzichte van goede dakisolatie. Toch blinken deze daken uit in de zomer. Hier zien we een verschil van meer dan 15°C met het groene dak en de gevel ernaast. Vergeleken met een bitumen dak zal er nog veel meer verschil zijn. Dat betekent in dit geval een koelere slaapkamer en dus minder gebruik hoeven maken van een airco. 

Groene daken zijn er in allerlei vormen en maten en kunnen ook op bestaande daken “geplant” worden. Van een eenvoudig sedumdak tot een heus daktuin met bomen en planten. Ook verlengt een groen dak de levensduur van het dak. De schadelijke UV-straling tast niet het dak zelf aan, maar voedt juist de planten. De andere bijvangst is dat zonnepanelen op een groen dak efficiënter werken, omdat ze koeler zijn en meer energie op zullen wekken. Daarnaast vangt een groen dak water op, wat zorgt voor een verkoelend effect in de omgeving en biedt ruimte voor planten, insecten en vogels.

Park | Effect van water

Noorderplantsoen, Groningen | maximum dagtemperatuur 25°C

Het verkoelende effect van water is geen geheim. Ook in de stad zorgt water voor verkoeling door verdamping. Op kleinere schaal zoals de bovenstaande vijver zie je duidelijk verkoelend effect. Hierdoor is het rondom vijvers en grachten in steden vaak een stukje koeler en draagt dit bij aan klimaatadaptatie en vermindering van hittestress. Je creëert waterbuffers die ook overstromingen op ongewenste plekken kunnen voorkomen. Door het koppelen van regenwaterafvoer naar een vijver of groen in de directe omgeving heb je bijna altijd een goede bron van water en koeling in wijken. Daarnaast is een open bron van water voor planten, dieren en mensen tijdens hitte heel belangrijk.