Rethinking Rotterdam

IABR the missing link

Denk aan al de missing links die het beeld hebben bepaald zoals het weggeslagen centrum of de transformatie van de havens. Maar ook de gaten in de planvorming zodat fysieke, sociale en economische processen te vaak langs elkaar heen gaan. Hoe kan deze stad met al haar missing links duurzaam, inclusief en toegankelijk ontwikkelen? De drijfveer bij ons werk voor Rotterdam is om met ruimtelijke herstructurering en transformatie ook sociale bruggen te slaan. Hoe meer ons werk verschuift van de naoorlogse wijken naar de centrale stad, hoe intensiever de opgave om dit voor elkaar te krijgen. Een kort ervaringsbericht van Mark Koopman en Candice de Rooij.

Transformatie van het Lage Land

Midden in de crisis (2008) hebben wij voor Woonstad het bestverkopende woonproject van Rotterdam opgeleverd. In twee stempels naar ontwerp van Lotte Stam-Beese voor het Lage Land in Rotterdam Alexander zijn 6 gebouwen gesloopt. Voor een betaalbaar woonsegment moesten wij antwoorden vinden op belangrijke vragen: hoe kun je in een naoorlogse wijk, waar appartementen in een zee van openbare ruimte staan overstappen naar privaat woon- en grondbezit? Welke ruimtelijke oplossingen zijn mogelijk voor intensiteit met laagbouw en het voorkomen van een buitenwijk in de stad?

De nieuwbouw voegt zich in het originele stedenbouwkundige patroon en zet zich niet af van wat in de omgeving blijft staan. De typologische vinding waren de boven-beneden woningen op de plek, waar privé en openbaar elkaar het meest ontmoeten. Door een oplossing voor integratie van erfscheidingen hebben de benedenwoningen een relatief open terras. De open stedenbouw bood de kans om de benedenwoning vanaf de ene en de bovenwoningen vanaf de andere kant te ontsluiten. Een veel grotere waarde voor de identiteit en het borgen van privacy in deze relatief open omgeving.

Toekomstbestendig wonen in de Wielewaal

Met de nieuwbouw van twee nieuwe appartementencomplexen bij de Wielewaal hebben wij aan een opgave gewerkt die Rotterdam al langer bezighoudt. Het moest bijdragen aan een positief gemotiveerde verhuizing van bewoners van de oude Wielewaal. Het werd een echt KAW project en begon al bij de architectenselectie waarin de bewoners het laatste woord hadden. De nieuwbouw is in de open zone aan de rand van de Wielewaal gesitueerd. Twee woonhoven vormen een nieuw woonmilieu. Hierbij is specifiek aandacht besteedt aan de woonbehoefte van mensen op leeftijd. De sociale huurwoningen zijn al voorbereid op de vraag hoe gemeenschap en een leven met een zorgvraag in de eigen omgeving mogelijk is.

De nieuwbouw is de missing link voor mensen die in een vernieuwingsproces terecht komen, hierin meebewegen en de kans zoeken om hun leefgeluk in de eigen sociale omgeving te vinden. Het is ook de missing link voor de start van een vernieuwingsproces. Deze positieve start was belangrijk om de prop in de vernieuwing van de Wielewaal los te krijgen, zonder dit over de rug van bewoners te doen.

Groot onderhoud voor Spangen

In de Multatulistraat in Spangen hebben wij aan verbeteringen gewerkt met de kleinst denkbaar beschikbare middelen. Bij deze vernieuwing van de stadsvernieuwing hebben wij als architect op onderhoudsniveau gewerkt. Wij zijn hier zelf de missing link geweest om stro tot goud te spinnen. Oftewel: binnen haast onmogelijke randvoorwaarden tot kwaliteitsslagen te komen.

Om enig perspectief op verbetering te kunnen realiseren is de stadsvernieuwing met de bekende opbouwdozen niet onderuitgehaald maar gebruikt. Als tweede belangrijke ingreep is met minimale middelen de entree slimmer aangepakt, zichtbaarder en opener gemaakt. Hiervoor hebben wij middelen aangewend uit de originele vormentaal van het pand;  om te voorkomen dat de zoveelste mintgroene luifel voor een oud pand werd geplakt.

Maatschappelijke functies in de oude stadswijken

Er liggen grote kansen voor het bereiken van kwetsbare buurtbewoners in de integratie van sociaal maatschappelijk voorzieningen in de buurt. Scholen en zorginstellingen zijn bijvoorbeeld niet afhankelijk van subsidies en beschikken over faciliteiten die echt iets toevoegen in een buurt. Omgekeerd is het voor de leerlingen en bewoners van dergelijke instellingen een grote meerwaarde om contact te hebben met de omwonenden.

Momenteel zijn twee belangrijke projecten van ons in Rotterdam in uitvoering. De Melanchthonschool in Kralingen/Crooswijk en het woonzorggebouw De Provenier in de Provenierswijk. Beide projecten zijn een missing link in het stadsweefsel van oude stadswijken. Beiden gaan over sociale programmering in het perspectief van maatschappelijke veranderingen.

De Provenier van zorgorganisatie Middin, vlak achter het Centraal Station, herstelt het oude stadsweefsel van de Provenierswijk. Hier ontstaat een woon- en zorgvorm, die ruimte biedt voor mensen met een vergaande hulpvraag. Oudere bewoners met dementie, maar ook mensen met lichamelijke of verstandelijke beperkingen. Mensen die moeite hebben om in de maatschappij zonder hulp te leven. Maar deze mensen kunnen ook elkaar ondersteunen of gezelschap bieden. Deze vorm is een nieuw, stedelijk concept voor de vraag, hoe wonen en zorg in een stadswijk kan functioneren, ook voor mensen die het minder breed hebben. Tijdens de Rotterdamse dakendagen in juni was goed te zien dat de nieuwbouw op de complexe binnenstedelijke locatie al op hoogte is.

Het Melanchthon Kralingen/Crooswijk is een VMBO praktijkschool ingebed in de wijk. Ze voegt zich architectonisch in de wijk, maar vooral ook in ruimte en gebruik. Een groen dak van 2.000 m² is een schakel in het waterhuishouden en de micro-ecologie van de stad. Er is een bibliotheek en eetcafé dat openstaat voor de buurt. En het schoolplein is openbaar zodat de krappe ruimte in een drukke stadswijk extra wordt gebruikt.