Hier heb je over 20 jaar nog droge voeten
Een op het oog doodgewone Groningse wijk ten zuiden van het stadcentrum, de Wijert-Noord. Een nationaal cultuurhistorische wijk. En klimaatadaptief gezien? Misschien wel de beste wijk om te wonen.
Prioriteitswijk Wijert-Noord
Binnen 2 jaar moeten alle gemeenten een klimaatstresstest uitvoeren als onderdeel van hun klimaatbeleid. Risicogebieden bij overstromingen en hoge temperaturen worden dan aangewezen. Uit de klimaatstresstest van de Gemeente Groningen kwamen onverwachte resultaten. Over 20 jaar heb je in Wijert-Noord nog droge voeten.
De aantrekkelijke klimaatadaptatie van de wijk staat haaks op het algehele imago. De sociale problematiek en de niet-duurzame huizen vormen een probleem. De wijk was een reactie op de woningnood na de Tweede Wereldoorlog. Door oorlogsschade en armoede werden uitbreidingswijken zo goedkoop én zo snel mogelijk buiten de stadskernen gebouwd. De wijk kon ongeveer 9.000 bewoners huisvesten in bijna 3.000 woningen.
Licht, lucht en ruimte
De woningmarkt is in de Wijert-Noord dus niet populair. En dat is jammer, want stedenbouwkundig mankeert er weinig aan de wijk. De wijk is gebaseerd op een stempelstructuur; een herhalend patroon van woonensambles (de stempels) met eenzelfde oriëntatie. De kernprincipes licht, lucht en ruimte zijn leidend geweest voor de positionering van groen, bebouwing en voorzieningen.
Het wordt warmer, droger, maar ook natter en extremer
In de klimaatstresstest van de Gemeente Groningen laat de Wijert-Noord zich fantastisch op de kaart zetten. Met het steeds extremere weer wil iedereen goed wonen en klimaatadaptief gezien is dat het ook in de Wijert-Noord. Helemaal in tegenstelling tot de nabijgelegen buurt, de Oosterpoort. Hoe komt dat?
Groen
Groen is geïnfiltreerd door de hele Wijert-Noord. De bomen, struiken en het gras bieden biodiversiteit en helpen bij waterafvoer. De hogere beplanting geeft schaduw en helpt zo met het tegengaan van opwarming. De bomen die de wijk sieren zijn volwassen en staan er al tientallen jaren, super voor de hittestressbestendigheid. Omdat de bomen er al langere tijd staan, zijn ze ook veel beter bestand tegen toekomstig weer zoals windhozen en stormen.
Water
Water loopt om de Wijert-Noord heen én door de centrale as in de vorm van vijvers. Centrale vijvers zijn een essentieel onderdeel van een veilige en gezonde leefomgeving, het biedt een goede afwatering bij overstromingen en verkoeling van het omliggende gebied in warme periodes. Goed voor de hittestressbestendigheid van de wijk.
Afgezien van het oude Winschoterdiep is er in de Oosterpoort geen water in de buurt te vinden. Althans, zolang het niet te hard gaat regenen. Wat blijkt, in grote delen van de buurt is wateroverlast tijdens hevige regenval. Met name rondom de Meeuwerderweg, een centrale straat die loopt van noord naar zuid gekenmerkt met een rode lijn. Het water dat daar valt kan moeilijk weg door het weinige groen en kan niet afstromen richting de enige grote waterlichamen door hoogteverschillen in de buurt.
Stempels
Naast het gemeenschappelijk groen in de wijk dragen de centra van de stempels met eigen collectief groen extra bij aan groene ruimte. De bebouwing is om het groen heen georganiseerd. Dit vormt een zogeheten minimaatschappij waar verschillende leeftijden wonen en typologieën van woningen bij elkaar komen. Het doel was om bewoners zo dichter bij elkaar te brengen. In de Wijert-Noord wordt geen intensief gebruik gemaakt van het collectief groen, maar dat maakt de aanwezigheid ervan niet minder belangrijk. Deze sociale visie blijkt in uitvoering van het groen dus enorm bij te dragen aan de klimaatadaptiviteit van de wijk. Wederom door de waterafvoer en het koel houden van de grond.
Als we inzoomen op de private tuinen van bewoners zien we dat tegeltuinen steeds populairder worden. In de afbeelding hiernaast zie je de hoeveelheid versteende tuinen in de twee wijken. De Wijert-Noord scoort goed. Doordat de wijk veel collectieve groene ruimte heeft en minder kleine privé achtertuinen blijft er veel groen tussen de panden. Naast bomen, juist veel gras en struiken, goed voor de biodiversiteit, waterafvoer en hittestressbestendigheid.
In de Oosterpoortbuurt was er letterlijk geen ruimte voor groene stempels. De dichtgebouwde buurt bestaat uit vooroorlogse arbeidershuisjes en schipperswoningen in combinatie met nieuwbouw uit de jaren ´80.
Gevolgen voor de hittestress
Als we kijken naar de gevolgen van het groen, het water en de stempelstructuur zijn we over de hittestressbestendigheid van Wijert-Noord zeer tevreden. Het blijft op veel plekken koel tot ‘gemiddeld’. Wederom een gevolg van de ruime opzet van de wijk. In de Oosterpoortbuurt gloeit de kaart warm. De gevolgen van de afwezigheid van groen en water worden pijnlijk duidelijk. Nu populair om te wonen, maar over 20 jaar nog steeds?
De bijzondere paradox
Wil je stedenbouwkundig iets veranderen in een wijk, bereid je dan maar voor. Een klus die altijd veel tijd en energie kost, heeft nu een extra lading: de veiligheid en fysieke leefbaarheid van de buurt garanderen in een tijd van (snel) veranderd klimaat. Aan de Wijert-Noord mankeert stedenbouwkundig weinig. Maar de bijzondere paradox van een uitstekende klimaatadaptiviteit en niet-duurzame huizen wordt duidelijk. Blijf scherp en kijk objectief naar de ruimte in de buurt. Dat woningen niet de beste kwaliteit hebben betekent niet dat het met de klimaatadaptatie slecht gesteld is, en vice versa. De energietransitie en klimaatadaptatie is al complex genoeg, dus laten we vooral leren van wat we al hebben (en werkt!).
Leer van de bestaande stedenbouw, alle ingrediënten liggen er al.
Onze naoorlogse wijken staan qua verduurzaming van de woningvoorraad voor een flinke opgave, maar laten we niet uit het oog verliezen dat ze qua klimaatadaptatie van de buurt er misschien al goed voor staan! De volgende stap: wij gaan van Wijert-Noord de beste wijk van Groningen maken.
Deze blog is geschreven door dataspecialist en adviseur Jeroen Drewes en projectarchitect Beatrice Montesano. Een mooie samenwerking tussen data en ontwerp. We zoeken altijd de samenwerking op tussen onze verschillende expertises. Vragen over deze blog of ben je benieuwd naar wat wij voor jou kunnen betekenen? Neem contact op met Jeroen.
De kaarten uit deze blog zijn afkomstig van de klimaatstresstest van de Gemeente Groningen.
