Van verplichting naar versnelling: benut het volkshuisvestingsprogramma

Het gesprek krijgt vooral kleur als we ingaan op die laatste vraag. Want we streven allemaal naar versnelling in het toevoegen van passende woningen. Maar het volkshuisvestingsprogramma wordt vooral een nuttig instrument als je de wettelijke eisen goed verbindt met je eigen ambities én effectieve middelen kiest om dit waar te maken. Dat is méér dan alleen de wet vraagt.

De afgelopen jaren werkten we bij verschillende overheden aan instrumenten om de wind in de zeilen te krijgen bij passende woningtoevoeging. Vijf daarvan benoemen we hieronder.

Stroomlijn je interne proces

Dat gemeenten eisen op eisen stapelen en zo de haalbaarheid van projecten frustreren, is geen borrelpraat. Het is het goedbedoelde resultaat van de bevlogenheid waarmee specialisten binnen de gemeentelijke organisatie sectorale ambities proberen waar te maken. Er is een proces nodig en vooral een verantwoordelijke, die mag afwegen en kiezen als de optelsom van ambities leidt tot een onmogelijk project. Dat voorkomt niet alleen langdurige besluiteloosheid binnen het gemeentehuis, maar zorgt ook voor samenhang in de eisen die je meegeeft aan externen.  

Kijk reëel naar je locaties

Een tabel met je ‘kwantitatieve doelen’ betekent nog niet dat je ze haalt. De bekende boeggolf in de planlijst vertelt dat de planning vaak te optimistisch is (regelmatig staat er een piek in de realisatie gepland binnen drie jaar, terwijl je nog voor zeker zes jaar aan procedures voor de boeg hebt.) Door kritisch en met inhoudelijke kennis plannen te doorlopen, ontstaat een veel reëler beeld van je mogelijkheden. En daarmee ook waar bijprogrammeren of het oplossen van obstakels nodig is om voldoende daadkrachtig en flexibel te zijn. Vergeet ook niet om serieus te prioriteren, hoe pijnlijk dat ook kan zijn.

Ontdek verborgen kansen

Wanneer lokale mogelijkheden te beperkt lijken, biedt een frisse blik vaak nieuwe inzichten. Overweeg om premature plannen versneld uit te werken of om bestaande plannen te intensiveren, met méér woningen. Dit vraagt om creativiteit en een scherpe analyse van wat er nog meer kan.

Werk samen met duidelijke randvoorwaarden

Om kansen daadwerkelijk te benutten, is een actieve en constructieve relatie met partners nodig. Niet alleen met corporaties, maar ook met particuliere ontwikkelaars, groot en klein. Door helder te formuleren welke kwalitatieve eisen je als gemeente stelt bij planontwikkeling (zonder te overdrijven, zie punt 1), maak je samen een goede start. Het is ook bruikbaar voor een vorm van uitnodigingsplanologie: soms wil je graag dat iemand met een plan komt! Ontwikkelaars die weten wat de randvoorwaarden zijn, kunnen en willen graag bijdragen aan planvorming. Dit maakt samenwerking aantrekkelijker en biedt ruimte voor haalbare en gedragen plannen. Op langere termijn beïnvloedt dit bovendien de residuele grondwaarde positief, wat patstellingen door exploitatieproblemen voorkomt.

Durf ook los te laten

Randvoorwaarden opstellen is ingewikkeld. Ze té precies maken, frustreert vaak goede nieuwe ideeën, terwijl onwil altijd zijn weg vindt. Door ambities te formuleren in termen van ‘outcome’ — wat wil je bereiken? — bied je ruimte om per project een passende vertaling te kiezen. Accepteer en verdedig daarbij dat je beter tien goede plannen en één misser hebt dan elf stroperige processen. Ook loslaten vraagt een rechte rug.

Dit rijtje is niet de oplossing voor alles. Denk aan meer personele capaciteit, goede lobby, en procesinnovatie, zoals parallelle planning. Maar als je versnelling wilt, gebruik dan het volkshuisvestingsprogramma als bouwsteen. Zie het niet als een verplichting, maar als een kans om richting te geven aan je ambities en partners daarin mee te nemen. Zo maak je er méér van dan een moetje!