MENSVRIENDELIJKE STAD STUTTGART

Combinatie van nieuw én oud

De ontwikkelingen die het Kulturquartier heeft doorgemaakt hebben veel impact gehad op de stad. Tijdens de 2e Wereldoorlog heeft de stad geleden onder luchtaanvallen. Bijna 60% van de gebouwen is vernield. De littekens zijn voor een groot deel verscholen achter nieuwe gebouwen en innovatieve architectuur. Stuttgart staat nu bekend om het belangrijke culturele centrum. Maar de snelweg die hier dwars doorheen snijdt belemmert de levendigheid. Op uitnodiging van Aufbruch Stuttgart hebben we met gerenommeerde bureaus als Herzog & de Meuron en Allmann Wappner meegedaan aan een ontwerpmanifestatie op locatie.

Verbinding zoeken in behoud

Wij zien de topografie van Stuttgart als een kans, zoals de verbinding van de stad naar de heuvels en het stadspark dat de binnenstad verbindt met een groot stuk landschap tot aan de rivier de Neckar. Er zijn zoveel mogelijkheden voor het Kulturquartier als schakel tussen stad en landschap.

De snelweg die het Kulturquartier doorkruist is een aanwezig en lastig element. Het heeft een merkwaardige invloed op de hiërarchie van ruimten in Stuttgart. Op een klein gebied bevindt zich een stedelijke straat, een groot plein en een bijzonder landschappelijk park. Hier wil de burgerbeweging een tweede Kulturquartier aan toevoegen. Wij denken dat de nadruk voor deze ruimte veel minder moet liggen op “Hoe wordt dit dé ruimte van Stuttgart?” maar gefocussed moet zijn op “Hoe brengen wij de twee kanten van de stad bij elkaar en wat betekent dat voor het Kulturquartier?”.

Dwarsdenken als oplossing

Wij maken ons idee niet afhankelijk van een te verplaatsen snelweg. De snelweg verbindt de verschillende delen van deze stad met een sterke automobielindustrie met elkaar en fungeert als levensader voor de stad. De topografie rondom Stuttgart maakt omleggen ook haast onmogelijk. Met een beetje gevoel voor drama zou dit te vergelijken zijn met het opheffen van de levensader de Nieuwe Maas in Rotterdam. Het is een groot en duur bouwwerk en in delen bijzonder. Om de culturele voorzieningen aan de andere kant van de snelweg in contact te brengen met de stad, hebben wij een concept bedacht, dat ook meteen de overlast van de snelweg beperkt. We focussen ons niet op de lijn die de snelweg volgt, maar op de mogelijkheden voor de lijnen die er haaks op staan. Dat zijn ook de lijnen die zo typisch zijn voor Stuttgart, waarin oude pleinen en straten doorgaan in trappen, de beroemde “Stäffeles” die je overal in de stad ziet. Door over deze stad dus niet langs maar dwars te denken, ontstaan de grootste kansen voor ruimtelijke ontwikkeling.

Urban transformation door kleinere bouwstenen

Een vraag die bij ons veel speelde: Hoe zorg je ervoor dat zo’n groot plan niet mislukt door de grootte en haalbaarheid? Een beproefde tactiek, die we bijvoorbeeld al eerder hebben toegepast bij het Masterplan in Diemen, splits het project op in kleinere bouwstenen.  Je ziet zo sneller resultaat en geeft inwoners kans om mee praten over oplossingen, omdat de opgaven beperkt en overzichtelijk zijn. Zowel voor omwonenden als voor andere belanghebbenden.

De kruisingsconcepten kunnen zowel boven als onder de snelweg door. Elke kruising kan apart van elkaar worden gerealiseerd. Ze sluiten per oplossing aan bij de bestaande gebouwen aan de overkant. Het hoogteverschil tussen oost en west biedt hierbij bijzondere kansen om de topografie op zijn Nederlands te modelleren. Zo worden voor voetgangers en fietsers bruikbare verbindingen met de overkant gerealiseerd.

Kruisconcept: plateau over snelweg

Enkele van de kruisingen hebben we uitgewerkt: door een plateau óver de snelweg krijgt de beroemde Staatgalerie nu een adres aan het park. De geluidsoverlast van de snelweg is weg doordat deze is afgedekt. Er komt een stedelijke ruimte bovenop de snelweg, waaraan nu de Staatsgalerie, Opera en een nieuw te bouwen culturele instelling hun adres hebben.

Deze ruimte biedt tegelijkertijd een kans om de grote wateroverlast in de stad te lijf te gaan. Omdat het water hier uit de heuvels komt en de binnenstad regelmatig volloopt, stellen wij voor de brug als waterplein en -buffer op te bouwen en onderdeel te maken van een waternetwerk in het park. Wij laten de oplossingen zien van onze collega’s van De Urbanisten, die een vergelijkbaar concept al meesterlijk in Rotterdam hebben uitgevoerd.

Stadslandschap Stuttgart

Ons idee komt bij elkaar als groot plan, waarin wij het Kulturquartier als stadslandschap vormgeven. De verschillende onderdelen bepalen en bieden ruimte voor ontwikkeling op lange termijn, daarmee is het succes niet afhankelijk van elk project. In de nabespreking kregen we waardering voor de inventiviteit van ons concept. Dat verder ging dan alleen mooie ontwerpen van onze collegabureuas, maar een ruimtelijke uitwerking exemplarisch voor ons denken in proces en ruimtelijke oplossing. Voor Aufbruch Stuttgart is de missie geslaagd, met nieuw materiaal om mee te nemen in de ontwikkeling van Stuttgart en zijn wij een jaar later door de Stad gevraagd om mee te doen aan een vervolg.